Ҫӗршыври паллӑ рэпер тата видеоблогер, Моргенштерн, хӑйӗн хӗрӗпе Диаларӑпа Чӑваш Ен урлӑ иртнӗ чухне Етӗрне районӗнчи ял ятне асӑрханӑ. «Сучково» текен чарӑнура унӑн хӗрӗ тӗрлӗ майлӑ тӑрса сӑн ӳкерӗннӗ.
Моргенштерн — Алишер Валеевӑн хушма ячӗ. Вӑл «Ютубра» «Morgenshtern» каналти «Изирэп» проектпа палӑрнӑ. Алишер 1998 ҫулта Ӗпхӳре ҫуралнӑ.
Сучково — Етӗрне ҫывӑхӗнчи поселок. Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче Етӗрне ял тӑрӑхӗн администрацийӗ хӑйӗн ялӗсемпе паллаштаракан хыпара ӗненсен, Сучково поселокӗнче пӗтӗмпе те 9 кил ҫеҫ.
Александр Химушин паллӑ этнофотограф ЮНЕСКОн штаб-хваттерӗнчи курава хатӗрленнине эпир унччен пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: «The World in Faces» куравра 170 ӗҫпе паллашма май килӗ. Унта тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакансем ҫынсемпе паллаштарӗҫ. Таймырпа Ҫӗнӗ Гвинейӑри Папуаран тытӑнса Етӗрне районӗнчи Орапакасси таранах. Утӑ уйӑхӗн 8-мӗшӗнче уҫӑлнӑ курава Тӗнчери тӗп халӑхсен чӗлхисен пӗтӗм тӗнчери вунӑҫуллӑхне (кун пирки Пӗрлештернӗ Нацисен организацийӗн Ассамблейи хӑйӗн 74-мӗш сессийӗнче йышӑннӑ. Ҫав тапхӑра 2022 ҫултан 2032 ҫулччен тесе йышӑннӑ) халалланӑ.
Курав авторӗ Александр Химушин юлашки 9 ҫулта тӗнчери 85 ҫӗршывра пулнӑ. Пӗлтӗрхи ҫулла вӑл Чӑваш Ене килсе ҫитнӗ.
Курав уҫнӑ чухне чӑваш наци юррисем шӑранна. Вӗсене «Diva Ethno Future Sound» ушкӑн янӑратнӑ. Этно-ушкӑнӑн ертӳҫи — Руслан Соловьев музыкант. Вӑл Чӑваш Енре ҫуралнӑ, халӗ Мускавра пурӑнать. Вӑл хӑйӗн маттур та пултаруллӑ, талпӑнуллӑ та ӑста ушкӑнӗпе чӑваш халӑх юррисене ҫӗнӗлле янӑратать.
Чӑваш Енре кӑҫал кӑрлач уйӑхӗнчен пуҫласа ҫу уйӑхӗччен республикӑра 4489 ача ҫуралнӑ. Вӗсенчен 2298-шӗ – арҫын ача, 2191-шӗ – хӗрача.
Чӑваш Енре ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 100 йӗкӗреш ҫут тӗнчене килнӗ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 8 мӑшӑр нумайрах.
Ытларах йӗкӗрешсем Шупашкарта ҫуралнӑ: 58 мӑшӑр. Ҫӗнӗ Шупашкарта 12 йӗкӗреш ҫуралнӑ. Канаш, Улатӑр хулисенче 6-шар йӗкӗреш, Муркаш тата Шупашкар районӗсенче 4-шар йӗкӗреш ҫут тӗнчене килнӗ. Патӑрьел, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Етӗрне районӗсенче, Ҫӗмӗрлере 2-ше йӗкӗреш ҫуралнӑ.
Пӗлтӗр ЧР Ял хуҫалӑх министерстви наркӑмӑшлӑ пултӑранпа кӗрешмешкӗн хыснаран 9 миллион тенкӗ уйӑрасси пирки каланӑччӗ. Ҫавна май ятарлӑ бригадӑсем йӗркелеме палӑртнӑ.
Бригадӑсене хӳтӗлев костюмӗсемпе, химикатсемпе, хатӗр-хӗтӗрпе тивӗҫтерме палӑртнӑччӗ. Анчах ку таранччен наркӑмӑшлӑ пултӑранпа кӗрешекен ятарлӑ бригадӑсем пирки сас-хура ҫук-ха.
Етӗрне районӗнче вара ҫынсем хӑйсем наркӑмӑшлӑ курӑка пӗтерме тухнӑ. Вӗсем нимӗнле ятарлӑ тум та тӑхӑнман, аллисенче – ҫава тата кӗреҫе.
Александр Химушин паллӑ этнофотограф ЮНЕСКОн штаб-хваттерӗнчи курава хатӗрленет.
«The World in Faces» куравра 170 ӗҫпе паллашма май килӗ. Унта тӗнчен тӗрлӗ кӗтесӗнче пурӑнакансем ҫынсемпе паллаштарӗҫ. Таймырпа Ҫӗнӗ Гвинейӑри Папуаран тытӑнса Етӗрне районӗнчи Орапакасси таранах.
Кӑшӑлвируса пула ҫул ҫӳреме май килмен вӑхӑтра этнофотографа тусӗсем Чӑваш Ене чӗнсе илнӗ. Шупашкарта вӑл Наци музейӗнче тата Кӗмӗл управҫӑра пулса курнӑ. Унтан «Мир в лицах» (чӑв. Тӗнче сӑнӗсем) фотопроект сӑнарӗсене шырама районсем тӑрӑх тухса кайнӑ.
«Кунта питӗ лайӑх ҫынсем. Ӑшшӑн кӗтсе илчӗҫ. Эпир ялта тата Сӑр юханшывӗн хӗрринче пулса куртӑмӑр», — каласа кӑтартнӑ Александр Химушин.
Парижра Юлия Еремкина чӑваш фольклор управҫине мӑнукӗпе Настя Морозовӑпа тата Дарина Богоявленскаяна кӑтартӗҫ. Даринӑна «Ясна»этнокомплексра ӳкерсе илнӗ.
Етӗрне районӗнчи Атликасси ялӗнче пурӑнакан арҫын пушарта сӗрӗмпе наркӑмӑшланнӑ та пульницӑна лекнӗ. Кун пирки Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтерет.
Пушар ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, ӗнер, ирхи 3 сехет ҫурӑра пулнӑ. Атликассинче пурӑнакан 88 ҫулти арҫыннӑн килӗнче пушар тухнӑ. Унӑн холодильникӗ ҫунса кайнӑ. Ҫавӑн пекех кухньӑри отделка сиенленнӗ.
Кил хуҫи сӗрӗмпе наркӑмашланнӑ. Ӑна пульницӑна илсе кайнӑ.
Вӑрнар районӗнчи «Ҫӗнтерӳ ҫулӗ» хаҫат редакторӗ Ирина Яковлева «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӑтам шкултан вӗренсе тухсан вӑл 1996 ҫулта И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне вӗренме кӗнӗ. Унти чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнчен хӗрлӗ медальпе вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн 2001 ҫулта тӑван, Вӑрнар, районӗнчи хаҫатра ӗҫлеме тытӑннӑ. Халӗ вӑл — хаҫат редакторӗ.
Республикӑмӑр Элтеперӗн паянхи хушӑвӗпе «Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята ҫавӑн пекех Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн оркестр артисчӗ Алексей Гурьев, Чӑваш Ен наци вулавӑшӗн секторӗн заведующийӗ Янина Горская, Чӑваш Республикин ача-пӑчапа ҫамрӑксен вулавӑшӗн пай заведующийӗ Наталия Громова, Вырӑс драма театрӗн костюм ҫӗлекен мастерской заведующийӗ Светлана Карасева, Етӗрне районӗнчи Тури Ачакри хресчен хуҫалӑхӗн музейӗн заведующийӗ Людмила Петрова, Шупашкарти В.А. тата Д.С. Ходяшевсем ячӗллӗ ача-пӑча 4-мӗш музыка шкулӗн преподавателӗ Маргарита Романова тивӗҫнӗ.
Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче «Варкӑш» литература клубӗн йӑлана кӗнӗ ларӑвӗ иртрӗ. Хальхинче унта Тани Юнӑн «Иртнӗ кунсем-ҫулсем» кӗнекине хакланӑ. Чӑваш кӗнеке издательство ӗҫченӗ Ольга Иванова Чӑваш Енри профессионал ҫыравҫӑсен Фейсбукри страницинче пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗнеке 2013 ҫулта Чӑваш кӗнеке издательствинче кун ҫути курнӑ.
«Тани Юн (Татьяна Степановна Максимова-Кошкинская, хӗр чухнехи хушамачӗ – Бурашникова) 1903 ҫулхи кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче Етӗрне уесӗнчи (халӗ Чӑваш Республикин Етӗрне районӗ) Чурпай ялӗнче ҫуралнӑ. Пултарулӑхри малтанхи утӑмӗсене шкулти театр сцени ҫинче тунӑ, ун хыҫҫӑн Хусантан тин ҫеҫ Шупашкара куҫса килнӗ чӑваш театрӗнче вӑй хунӑ, «Чӑвашкино» тата «Востоккино» студисем ӳкернӗ фильмсенче тӗп рольсене вылянӑ. Чӑваш тата вырӑс драма театрӗсенче вылянӑ чухне ӑна Иоаким Максимов-Кошкинский асӑрханӑ. Каярахпа Иоаким Степанович унӑн мӑшӑрӗ пулса тӑнӑ.
Тани Юн сцена тата кино искусствинче ытларах палӑрнӑ пулин те, литературӑра та ҫине тӑрсах ӗҫленӗ, вырӑс ҫыравҫисен хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ, пьесӑсем ҫырнӑ. Унӑн «Иртнӗ кунсем-ҫулсем» кӗнеки пирвайхи хут 1972 ҫулта пичетленнӗ.
Етӗрне районӗнче пурӑнакансем сӗте йӳнӗпе туяннишӗн пӑшӑрханаҫҫӗ те, тарӑхаҫҫӗ те. Ял ҫыннисемпе ӗнер республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Александр Андреев тӗл пулнӑ.
Парламентари Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, ял ҫыннисем сӗте хальхи вӑхӑтра 18 тенкӗпе сутаҫҫӗ. Ку вӑл — 1 литр хакӗ. «Лавккари шыв та хаклӑрах», — пӑшӑрханаҫҫӗ ӗне усракансем.
Ака уйӑхӗн 17 тата 18-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи ҫынсем бойкот туса кӑтартасшӑн. Ҫав икӗ кун вӗсем сӗте сутасшӑн мар. Хыснаран уйӑракан субсиди сахал тесе калаҫҫӗ-мӗн ял ҫыннисем. Вӗсен шучӗпе тӗллевлӗрех пулӑшмалла, пысӑках мар кооперативсем йӗркелемелле, сӗте вырӑнта тирпейлемелле, посредниксем кирлӗ мар.
Ял ҫыннисене усламҫӑсем сутӑн илекен сӗт йӳнелни пӑшӑрхантарать. Етӗрне районӗнчи Яракассинче пурӑнакансем кунпа килӗшесшӗн мар, усламҫа ялӗпех сӗт пама пӑрахасшӑн.
Пушӑн 26-мӗшӗнченпе унта сӗте 18 тенкӗпе йышӑнаҫҫӗ. Унччен 24 тенкӗ пулнӑ. Ял ҫыннисем каланӑ тӑрӑх, капла ӗне усранин усси ҫук. Ара, чылайӑшӗшӗн вӑл тупӑш тумалли пӗртен-пӗр мел-ҫке-ха.
«Сӗт лавккари газлӑ шывран та йӳнӗрех пулса кайрӗ», - теҫҫӗ ҫынсем. Ӗне усрама вара ҫӑмӑл мар: ҫулла утӑ туса илме те самай укҫа кирлӗ. Ял ҫыннисем пуха туса пурте усламҫа сӗт пама пӑрахма калаҫса татӑлнӑ.
+8.3 °C